काठमाडौं – विगतको तुलनामा अहिले विभिन्न वित्तीय क्षेत्रको उच्च पदमा महिलाहरूको सहभागिता बढ्दो अवस्थामा छ । यस क्षेत्रका महिला ‘लिडर’हरूको नाम लिँदा छुटाउन नमिल्ने नाममध्ये एक हो पुजन ढुङ्गेल । पुजन नेपाल बीमा प्राधिकरणको निर्देशकको भूमिकामा छिन् । उनी नेपाल बीमा प्राधिकरणको निर्देशक बन्ने पहिलो महिला पनि हुन् । काठमाडौंको एक मध्यम वर्गीय परिवारमा जन्मिएकी पुजन संयुक्त परिवारको परिवेशमा हुर्किइन् । बुबा एनआइडिसीमा जागिरे थिए भने आमा शिक्षिका थिइन् ।

पुजनले १० कक्षासम्म ललितपुरको सानेपास्थित ज्ञानोदय बालबाटिकामा पढिन् । उनी कक्षामा राम्रो विद्यार्थीको रूपमा थिइन् । परिवारमा सबै शिक्षित र बुझ्ने भएकाले उनले भविष्यमा डाक्टर बन्ने सोचेकी थिइन् । उनले ‘प्लस टु’को पढाइपछि नेपाल पन्छी संरक्षणमा संघ काम गरिन् ।

ढुङ्गेलले त्रिचन्द्र क्याम्पसबाट विज्ञानमा स्नातक गरेर डाक्टर बन्ने सोचकी थिइन् । तर, समय क्रमसँगै योजना बदलेर व्यवस्थापनमा छिरेर शंकरदेब क्याम्पसबाट स्नातकोत्तर गरिन् । उनी पढाइसँगै काम गर्न चाहन्थिन्, धेरै ठाउँमा आवेदन दिँदा पनि नाम ननिस्केपछि निराश समेत बनेकी थिइन् । ‘मैले लोकसेवादेखि नेपाल राष्ट्र बैंकसम्म प्रयास गरे । तर, नाम निस्केन,’ उनले बैंकिङ्ग समाचारसँगको कुराकानीमा भनिन् ।

‘२०६२ सालमा बैंकर’

बीमा क्षेत्रमा महिला नियामककारुपमा काम गरिरहेकी पुजनले केही समय बैकिङ्ग क्षेत्रको अनुभव समेत समेटेकी छिन् । २०६२ सालतर्फ एभरेष्ट बैंकमा आवेदन दिइन् र नाम पनि निस्कियो । उनी जीवनको ‘टर्निङ्ग प्वाइन्ट’ बैंकमा काम गर्न थालेपछि भयो भन्ने भान गर्छिन् । जागिरको खोजीमा भौँतारिरहेका पुजनलाई बैंकको काम निकै रमाइलो र ‘प्रोफेसनल’ लाग्यो । त्यसपछि केही समय बैंकमा काम गरेर उनले त्योभन्दा माथिल्लो निकायमा काम गर्ने रुचि राखिन् ।

बैंकमा काम गर्दै गर्दा बीमा समितिमा पनि परीक्षा दिइन् र नाम निस्कियो । उनले बीमा समितिमा अधिकृत तहबाट काम सुरुवात गरिन् । ‘मलाई बैंकमा काम गर्न मन थियो । तर, बीमा क्षेत्र पनि एउटा वित्तीय क्षेत्रको पाटो भएकाले नियामकको हिसाबमा अधिकृत तहबाट काम सुरु गरेको हो,’ उनले भनिन् । विगतकाे जीवन भोगाई र अनुभवलाई सम्झिँदा उनलाई बैंकमा काम गरेको केही समय खास लाग्छ ।

‘बीमा प्राधिकरणमा पहिलो निर्देशक

‘जीवनमा यो पदसम्म आइपुग्छु भन्ने लागेको थिएन,’ पुजनले विगत स्मरण गर्दै भनिन्, ‘बीमा समितिमा प्रवेश गर्ने समयमा मलाई पदको लोभ थिएन । काम गर्दै जाँदा म आज नियामक भूमिकामा छु ।’ २०६३ सालमा अधिकृतबाट सहायक निर्देशक भइन् । सहायक निर्देशकबाट उपनिर्देशक र उपनिर्देशकबाट अहिले निर्देशक छिन् । उनी बीमा प्राधिकरणको निर्देशक बन्ने पहिलो महिला हुन् ।

बीमा क्षेत्रमा नियामकको रूपमा महिलालाई पाउनु समग्र बीमा क्षेत्रको लागि गर्वको कुरा हो र सबै महिलाहरूको लागि प्रेरणाको कुरा हो भन्ने उनलाई लाग्छ । पछिल्लो समय बीमा क्षेत्रमा महिला लिडरहरुको सहभागिता बढ्दै गर्दा पूजन आफूलाई जागिरको पहिलो दिनलाई स्मरण गर्छिन् । ‘यो क्षेत्रमा मैले काम गर्दा महिलाहरूको सहभागिता निकै कम थियो । अहिले धेरै जनाले चासो गरेको देखेर राम्रो लाग्छ ।’ उनले भनिन् ।

‘हार नमान्ने स्वभाव नै सफलताको सूचक’

अहिले पुजन बीमा सम्बन्धी विभिन्न अन्तर्क्रियामा सामेल हुन्छिन् । राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनमा पनि सहभागी भइरहन्छिन् । उनी सबै महिला दिदी बहिनीहरूलाई घरमा मात्र नबस्न अनुरोध गर्छिन् । ‘जीवनमा अघि बढ्न मानिसले चुनौतीहरू सामना गर्नु नै पर्छ,’ उनले थपिन्, ‘तर, महिलाहरूले झनै घर र काम दुवैलाई सम्हाल्नुपर्ने हुन्छ ।’ यस्तो अवस्थामा महिलाहरूले आफूलाई कम नसम्झिनुपर्ने उनको भनाई छ ।

यस अवधिसम्मको मिहिनेत लगावका कारण निरन्तरता र धैर्यताको प्रतिफल राम्रो हुन्छ भन्ने कुराको राम्रो उदाहरण पूजन हुन भन्न मिल्छ । धेरै महिलाहरू घरबाट काममा जान पनि घरायसी परिस्थितिले नमिलेको अवस्थामा उनी घरबाट पनि केही सुरुवात गर्न सकिने आर्थिक रूपमा आफू सबल हुनुपर्छ भन्ने कुरालाई जोड दिन्छिन् ।

‘बीमा क्षेत्रसँग छुट्टै लगाव’

विगत लामो समय बीमा क्षेत्रमा काम गर्दा बीमालाई बच्चा जसरी हुर्काएको अनुभव छ, उनी सँग । बीमा बजारको साना भन्दा साना विषयमा पोख्त र जानकार छिन् उनी । ‘बीमा बजारमा लामो समय काम गरियो यो क्षेत्रसँग लगाव छुट्टै छ,’ पूजनले थपिन्, ‘अझै पनि यो क्षेत्रमा परिवर्तन बाँकी छ । तर, निराशाजनक अवस्था छैन ।’ अहिले झन् बीमा क्षेत्रमा महिला नेतृत्व थपिएको छ । यसमा हामीले गर्व गर्नुपर्छ । विगतको भन्दा बीमा बजार फराकिलो र सुदृढ तरिकाले अघि बढिरहेको जस्तो अनुभूति पूजनको छ ।

(मार्च ८ अर्थात् फागुन २४ गते रहेको अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसको अवसरमा बैंकिङ्ग समाचारले तयार पारेको साताव्यापी ‘विशेष श्रृङ्खला’मा बैंक तथा बीमा क्षेत्रका नेतृत्वदायी भूमिका र भिन्न पदमा रहेका महिलाहरुसँग गरिएको कुराकानीमा आधारित सामग्री -स.)