काठमाडाैं – नेपालमा राम्रो शैक्षिक अवसर र क्यारियरको सम्भावनाका लागि युवा विद्यार्थीहरू विदेश लिने क्रम बढ्‌दो छ। यो प्रवृत्तिले ब्रेन ड्रेन, दक्ष जनशक्तिको अभाव, आर्थिक प्रभाव, सांस्कृतिक पहिचान गुम्ने र नवप्रवर्तनको अभावजस्ता नकारात्मक प्रभावबारे चिन्ता बढाएको छ। यस समस्याको समाधानका लागि नेपाल सरकारले युवाहरूलाई रहन र विकासमा योगदान गर्न प्रोत्साहित गर्ने वातावरण सिर्जना गर्न सक्रिय कदम चाल्नु आवश्यक छ।

सन् २०२२ को जनवरीदेखि जुनसम्म शिक्षा मन्त्रालयले अस्ट्रेलिया, क्यानडा, बेलायत, जापान र अमेरिकामा अध्ययन का लागि ८२ हजार नो अब्जेक्सन सर्टिफिकेट (एनओसी) स्वीकृत गरेको थियो। यो सङ्ख्या अघिल्लो वर्ष स्वीकृत एनओसीको सङ्ख्याभन्दा दोब्बर भन्दा बढी हो, जसले नेपाली विद्यार्थीहरू विदेशमा शैक्षिक अवसर खोज्ने बढ्‌दो प्रवृत्तिलाई सङ्केत गर्दछ। (स्रोत: नेपाली टाइम्स)

विद्यार्थीहरू किन देश बाहिर जाँदैछन्?
सीमित शैक्षिक अवसरहरूः नेपालमा विशेष गरी इन्जिनियरिङ, चिकित्सा र प्रविधि जस्ता विशिष्टीकृत क्षेत्रहरूमा सीमित शैक्षिक अवसरहरू छन्। धेरै नेपाली विद्यार्थीहरू आफ्नो अध्ययनको क्षेत्रमा राम्रो शैक्षिक अवसरहरू प्राप्त गर्न विदेश अध्ययन गर्न छनौट गर्छन् ।

क्यारियर सम्भावनाहरूः नेपाली विद्यार्थीहरू प्रायः विश्वास गर्छन् कि विदेशमा अध्ययन गर्दा नेपालमा अध्ययन गर्नुभन्दा राम्रो क्यारियर सम्भावना र अवसरहरू प्रदान गर्दछ। यसको कारण यो हो कि धेरै विदेशी विश्वविद्यालयहरू प्रसिद्ध र सम्मानित छन्
नयाँ संस्कृति र अनुभवको एक्सपोजरः विदेशमा अध्ययन ले नेपाली विद्यार्थीहरूलाई नयाँ संस्कृतिको अनुभव गर्ने, नयाँ मानिस लाई भेट्ने र आफ्नो क्षितिज विस्तार गर्ने अवसर प्रदान गर्दछ। यो जीवन परिवर्तन गर्ने अनुभव हुन सक्छ। जसले तिनीहरूलाई व्यक्तिगत र व्यावसायिक रूपमा बढ्न मद्दत गर्दछ।राजनीतिक अस्थिरता: नेपालमा वर्षौंदेखि राजनीतिक अस्थिरता देखिएको छ, जसले गर्दा आर्थिक अस्थिरता पनि बढेको छ । धेरै नेपाली विद्यार्थीहरू विश्वास गर्छन् कि विदेशमा अध्ययन गर्नाले उनीहरूलाई स्थिर वातावरण प्रदान गर्न सकिन्छ।

भाषा अवरोधः अधिकांश विदेशी विश्वविद्यालयहरूमा अङ्ग्रेजी शिक्षाको माध्यम हो, र अंग्रेजीमा धाराप्रवाह नेपाली विद्यार्थीलाई सामान्यतया नेपाली माध्यमका कलेजहरूमा अध्ययन गर्नुभन्दा विदेशमा अध्ययन गर्न सजिलो हुन्छ। युवा विद्यार्थीबीच सामान्य प्रवृत्तिः विदेश अध्ययन युवा नेपाली विद्यार्थीहरू बीच एक लोकप्रिय प्रवृत्ति भएको छ। धेरै विद्यार्थी विश्वास गर्छन् कि विदेशमा अध्ययन ते उनीहरूताई रोजगारीको बजारमा खडा हुन मद्दत गर्दछ र उनीहरूलाई आफ्ना साथीहरूभन्दा किनारा दिन्छ।

ठूला भाइबहिनीहरूको पदचिन्ह पछ्याउँदैः नेपाली विद्यार्थीहरूले विदेश अध्ययन गर्न रोब्रुको अर्को कारण भनेको उनीहरू आफ्ना ठूला भाइबहिनीहरूको पदचिन्ह पछ्याइरहेका छन्। धेरै नेपाली परिवारहरू विदेशमा अध्ययन गर्नुलाई आफ्ना छोराछोरीको राम्रो भविष्य सुरक्षित गर्ने तरिकाको रूपमा लिन्छन्। यदि कुनै जेठो भाइबहिनीले विदेशमा अध्ययन गरिसकेको छ र सकारात्मक अनुभव बटुलेको छ भने, तिनीहरूका कान्छो भाइबहिनीहरूलाई पनि त्यसै गर्न प्रोत्साहन दिइनेछ।

धेरै युवा विदेशसियो भने नेपालमा नकारात्मक असरले कसरी प्रभाव पार्छ ?

ब्रेन ड्रेन : जब उच्च दक्ष र शिक्षित युवाहरू नेपाल छोड्छन्, यसले ब्रेन ड्रेनको परिणाम दिन्छ, जसको अर्थ नेपालले आफ्नो उत्कृष्ट र प्रतिभाशाली गुमाउँछ। यसले नेपालको अर्थतन्त्र र विकासमा नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ किनभने यसले सम्भावित नेता र नवप्रवर्तकहरूलाई गुमाउँछ।

दक्ष जनशक्तिको अभाव दक्ष र शिक्षित युवाको अभावले नेपालमा दक्ष कामदारको अभाव हुन सक्छ, जसले उद्योग र व्यवसायको वृद्धिमा असर पार्न सक्छ ।आर्थिक प्रभाव स् विदेश जाने युवाले नेपालमा रहेका आफ्ना परिवारलाई पैसा पठाउने गरेका छन्। यसले उनीहरूका परिवारलाई आर्थिक सहयोग प्रदान गर्न सक्ने भए तापनि यसको अर्थ यो पनि हो कि नेपालले सम्भावित खर्च गर्ने शक्ति र लगानी गुमाइरहेको छ जुन देशको विकासमा प्रयोग गर्न सकिन्छ।

सांस्कृतिक पहिचान गुम्नुः युवाहरू विदेश विदा उनीहरूलाई नयाँ संस्कृति र रहनसहनसँग परिचित गराउन सकिन्छ जसले उनीहरूलाई आफ्नो नेपाली जराबाट टाढा राख्ख सक्छ। यसले नेपालको सांस्कृतिक पहिचान गुम्न सक्छ र नेपालको सामाजिक संरचना कमजोर हुन सक्छ ।नवप्रवर्तनको अभावः प्रतिभाशाली युवाहरूले नेपाल छोड्दा विज्ञान, प्रविधि र कलाजस्ता क्षेत्रमा नवीनता र प्रगतिको कमी हुन सक्छ, जसले नेपालको विकासमा दीर्घकालीन नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ ।

युवालाई विदेश जानबाट रोक्न नेपाल सरकारले के गर्नुपर्छ ?

शिक्षा प्रणालीमा सुधारस् युवाहरूले नेपाल छोड्‌नुको एउटा प्रमुख कारण सीमित शैक्षिक अवसर हरू पनि हुन्। सरकारले गुणस्तरीय शिक्षामा लगानी गरेर, दक्ष शिक्षक नियुक्त गरेर र राम्रो स्रोत र पूर्वाधार उपलब्ध गराएर नेपालको शिक्षा प्रणालीमा सुधार ल्याउन सक्छ ।उद्यमशीलताको प्रवर्द्धन स् सरकारले प्रोत्साहन, स्रोत साधन र तालिम प्रदान गरी युवाहरूलाई नेपालमा व्यवसाय सुरु गर्न प्रोत्साहित गर्न सक्छ। यसले रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्न सक्छ र युवाहरूलाई राम्रो अवसरहरूको खोजीमा बिदेसिनु पर्ने आवश्यकतालाई रोक्न सक्छ।

रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्नेस् सरकारले विदेशी लगानी आकर्षित गरेर, स्थानीय उद्योगधन्दाको प्रवर्द्धन गरी र पूर्वाधार विकास गरी नेपालमा रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्न सक्छ । राम्रो सामाजिक सेवाहरू प्रदान गर्नुहोस्स् सरकारले युवाहरूको आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्न स्वास्थ्य सेवा, किफायती आवास र सामाजिक सुरक्षा जाल जस्ता राम्रो सामाजिक सेवाहरू प्रदान गर्न सक्छ। यसले उनीहरूको जीवनस्तर उकास्न सक्छ र विदेश जानुपर्ने आवश्यकतालाई कम गर्न सक्छ।

संक्षेपमा भन्नुपर्दा, नेपाल सरकारले विदेश लिने युवाहरूको समस्यालाई सम्बोधन गर्न बहु आयामिक दृष्टिकोण अपनाउन सक्छ। शिक्षा प्रणालीमा सुधार गरेर, उद्यमशीलतालाई बढवा दिएर, रोजगारीका अवसर सिर्जना गरेर, राम्रो सामाजिक सेवा प्रदान गरेर र राजनीतिक तथा आर्थिक अस्थिरतालाई सम्बोधन गरेर सरकारले युवाहरूलाई नेपालमा सफल हुन र यसको विकासमा योगदान गर्न सक्ने वातावरण सिर्जना गर्न सक्छ ।