मुम्बईमा चली रहेको ग्लोबल फिनटेक फेष्ट कार्यक्रममा नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारी र  बैंकिङ्ग समाचारको प्रकाशक राजु ढुंगेलबीच भएको कुराकानी:  

ग्लोबल फिनटेक फेष्ट कार्यक्रममा सहभागि हुन पाउँदा कस्तो लाग्यो ? 

वास्तवमा यो ग्लोवल फिनटेक फेस्टिवल मुम्बईमामा आयोजना भैरहेको छ । एउटा महत्पूर्ण जमघट छ । संसारभरिबाट ५० औं हजार मान्छेहरू एकै ठाउँमा भेला भएर, फिनटेकको सम्बन्धमा, फाइनान्सियल इन्कुलजनको सम्बन्धमा , इनोभेसनको सम्बन्धमा, प्रविधिको विस्तारिकरणको सम्बन्धमा आफू–आफूले गरेको काम , आफ्ना पहलहरु, वास्तवमा एक आपसमा शेयर गर्ने, छलफल गर्ने र भोलिको लागि हामी कसरी बढ्न सकिन्छ भन्ने विषयक बहस साँचिकै राम्रो छ । विभिन्न देशमा आफ्नो किसिमले क्रस बोर्डर कारोबारलाई कसरी अगाडी बढाउन सकिन्छ भनेर छलफल गरिराख्नु भएको छ । यही सिलसिलामा एउटा सेसनमा आफ्नो भनाई प्रस्तुत गर्न म पनि यहाँ आएको छु । सेसन मेरो लागि पनि धेरै नै फलदायी लाग्यो ।

नेपाल र भारतबीच क्रस बोर्डर क्युआर पेमेन्टको सुरुवात भएको छ, के भन्नुहुन्छ ? 

नेपाल र भारत दुईवटा मुलुक अत्यन्तै सौहार्दपूर्ण सम्बद्ध भएको ऐतिहासिक सम्बन्ध भएका मुलुक हुन् । यो शिलशिलामा नेपालबाट भारतमा विभिन्न प्रयोजनलाई हामीहरु आउने र जाने गर्छौ जस्तैः भ्रमण, धार्मिक भ्रमण, पढ्न लगायत र भारतबाट पनि अधिकांश धार्मिक पर्यटकहरु र व्यवसायिक गतिविधिका लागि जाने गर्छन । यस्तै जाने–आउने शिलशिलामा वित्तीय कारोबार डिजिटल माध्यमबाट कारोबार गर्ने, भौतिक नोट बोकेर हिड्न नपर्ने गरि हामीले केही काम गर्न खोजीरहेका छौँ । केही समय अगाडि देखि नै हामीले एमपिसिआई र एनसिएचएलबिच साझेदारी भयो जुन दुवै देशका सम्मानिय प्रधानमन्त्रीहरुको उपस्थितिकाबीच भयो । त्यसलाई अगाडि कसरी बढाउन सकिन्छ र सगैँ आज फोन–पे ले पनि थप क्युआरका लागि पहल गरेको छ । यसबाट हामीले के आशा गर्न सक्छौ भने भोलिको दिनमा कसरी आफ्नो मुलुकभित्र डिजिटल रुपमा पेमेन्ट गर्न थालेको छौ, त्यस्तै स्थिति दुई देशबीच आउँछ जस्तो लाग्छ । हामी दुई देशबीचको सम्बन्ध व्यवसायिक, सास्कृतिक, ऐतिहासिक रुपले अलिक फरक छ । यसले गर्दा क्रसबोर्डर ट्रान्जेक्सनलाई डिजिटल प्रणालीमा रुपान्तरण गर्नलाई सजिलो हुन्छ । 

क्रसबोर्डर क्युआर  पेमेन्टलाई तपाईले कसरी बुझ्नुभएको छ ? यसको प्रयोग सर्वसाधारणले कसरी गर्न सक्छन् ?

 यसमा डिजिटलका विभिन्न माध्यहरु छन्  । त्यस्ता माध्यहरुमध्ये मोबाइलकै माध्यमबाट धेरै खालको पेमेन्टहरु हुन्छ । जस्तो भारतमा यु पि आई र रु पे कार्ड अलिकति लोकप्रिय छन । त्यसैगरी क्युआर त्यतिकै लोकप्रिय  छ । नेपालमा पनि अहिले हामीले हेरिराख्दा आइपिएस, कनेक्ट आइपिएस अनि क्युआरका माध्यमहरु अलिक लोकप्रिय छन् । यस्तै नेपालले पनि नेपाल पे कार्डहरु ल्याउन लागेको छ । चाडै नै हामी त्यो कार्डहरु ल्याउनेछौँ । नेपालका यी डिजिटल माध्यमहरु र भारतमा भएका ती माध्यमहरु आफ्नो–आफ्नो  इफोर्ट प्रयोग गरेर इन्डीकेट गर्ने र एक आपसमा यी स्विचहरुको माध्यमबाट त्यसको पेमेन्टको सेटलमेन्ट गर्ने कुराहरू हुन्छ । अहिले  नेपालभित्र कुनैपनि सामानहरु किन्दा होस या होटलमा जाँदा ,चिया खाँदा डिजिटल प्रणालीको प्रयोग गरी भुक्तानी गर्न सक्दछौँ । 

त्यसैगरी हाम्रो अपेक्षा भनेको नेपालबाट भारत जाँदा, किनमेल गर्दा, चिया खाँदा, ट्याक्सीको भाडा तिर्दा हाम्रो नेपाली खाताबाटै मोबाइलको माध्यमबाट तिर्न सकिने अवस्था होस् । र भारतीय पर्यटक पनि नेपाल आउँदा उनीहरुले पनि पैसा निकाल्न नपरोस । उनिहरुले आफनै खाताबाट मोबाइलकै माध्यमबाट गर्न सक्ने  गरि कुनैपनि साधन प्रयोग  गर्नसक्ने खालको वातावरण बनाउन खोजेका छौं ।  यो चरणबद्ध हुने कुरा हो । एकैपटक सबै काम त हुँदैन तर यसको सुरुवात हामी चाडैं नै गर्छौं ।

के क्रस बोर्डर क्युआर  पेमेन्टले अनौपचारिक माध्यमबाट भैरहेको भुक्तानीलाई रोक्न सक्छ त ?

पक्कैपनि हामीले आश गर्न सक्छौ । मैले भनिराख्नु पर्दैन । यहाँहरु सबै सचेत नै हुनुहुन्छ। यो डिजिटल मोड भनेको धेरै भन्दा धेरै पारदर्शी हुन्छ । सुशासन ल्याउँछ । सरकारको राजस्व पक्का हुन्छ । सबै कुरा पारदर्शी हिसाबले आउँछ। यस्तो भएमा मानिसहरु कतिपय अवस्थामा अरु खालका झनझट भएर पनि त्यो अनौपचारिक कारोबार गर्नेहरु देखिन्छ । यो मोड सरल माध्यमबाट कम मूल्यमा हुने भएका कारणले मानिसहरु अनौपचारिक कारोबारबाट औपचारिक कारोवार गर्छन भन्ने पनि आशा गरेका छौं । 

नेपालमा बसेर डिजिटल फिनटेक कम्पनीमा काम गर्नेहरुलाई यस्तो खालको सम्मेलनबाट के फाईदा पुग्नसक्छ ?

हामीकहाँ पनि सानोतिनो यस्तो फिनटेक कार्यक्रम नहुँने त होईन । भइरहेको हो । यहाँ पनि आज पाँच दर्जन नेपालीहरुले सहभागि हुनुभएको छ । यसबाट पनि हामीले केही पाठ सिक्छौँ। हाम्रो साईज पनि सानो भएकोले हाम्रो कारोवारहरुको आयोजना गर्दा सानो हुने गर्दछ। तर हामीले क्रमशः यसलाई  फाइनान्सियल हब हाम्रो मुलुकलाई पनि बनाउन सक्छौं । फिनटेकमा यहाँको विकास पनि राम्रो छ। स्टार्टअपमा राज्यले गरेको लगानी र सर्वसाधारण युवाहरुको सहभागिता अत्यन्त राम्रो रहेको छ । जुन कुरा हामीले गर्न सकिरहेका छैनौं । यसले गर्दा त्यो खालको काम राज्यको तर्फबाट, जनताको तर्फबाट पनि र उद्यमीहरुको सहभागितामा पनि त्यो काम गर्न सक्छौँ। सम्मेलनहरुको सम्बन्धमा विश्वभरिका मानिसहरु जस्तै सिंगापुरमा पनि यही खालको सम्मेलन प्रत्येक वर्ष हुने गर्दछ ‌। त्यसमा पनि राम्रो सहभागिता हुने गरेको हामी देख्छौ । यहाँ चाहिँ जनसङ्ख्याको हिसाबले पनि मैले सुने सम्म १०२ मुलुकका मानिसहरुको सहभागिता छ । ४० देशबाट त बोल्ने वक्ताहरुनै हुनुहुन्छ । हामीले पनि यस्तै निमन्त्रणा गरेर, यस्तै खालका सम्मेलनहलहरु पनि गर्न सक्छौँ । तर हाम्रा संरचनाहरु पनि एकदम कमजोर छन् । पूर्वाधारहरु पनि त्यसरीनै विकास गर्दै जानुपर्यो। पचासौं हजारौं मान्छेहरु अट्ने हामीहरुसँग त्यस्तो हल छैन । यस्तो पनि ख्याल गर्नुपर्यो । र सँगै यस्तो खालको कार्यक्रम हामी पनि आयोजना  गर्न सक्छौं तर समय भने पक्कै लाग्छ । 

नेपालमा पनि सरकार र नीजी क्षेत्रबीच समन्वय गरेर यस्तो कार्यक्रम गर्न सकिन्छ त ? 

हाम्रो स्तर अनुसारको कार्यक्रम गर्न सकिन्छ । र यो आवश्यक पनि हुन्छ । किनकी हामीले हाम्रो इन्नोभेसन र प्रविधिलाई प्रचार गर्नलाई यस्ता खाले कार्यक्रमहरु आवश्यक पर्दछ । हामी इन्नोभेसन र प्रविधिलाई छोडेर हामी अगाडि बढ्न सक्दैनौँ । यसलाई अवलम्बन नगरी शुखै छैन । र अवलम्बन गर्नलाई प्रत्येक एजेन्सी चाहे सरकार होस , चाहे नीजी क्षेत्र होस, चाहे बैंकिङ समुदाय होस, चाहे फिनटेक कम्पनीहरु होस सबै कुनै न कुनै किसिमले यसमा लाग्न जरुरी छ । यसअर्थमा पनि हामीले यस्तो कार्यक्रम गर्न जरुरी छ।