काठमाडौं – सामान्यता देशका हरेक क्षेत्रमा उच्च तहको पदमा महिलाहरूभन्दा पुरुषहरूको सङ्ख्या बढी हुन्छ । विगतमा पितृसत्तात्मक सोचका कारण पुरुषको तुलनामा महिलाले शिक्षा हासिल गर्न नपाउनु नै यसको मुख्य कारण हो । तर, पछिल्लो समय यो अवस्था बदलिँदो छ । विभिन्न क्षेत्रमा महिलाहरूको सहभागिता र नेतृत्व पदमा पनि महिलाहरूलाई देखिन थालिएको छ ।

उच्चस्तरको पदमा महिलाहरू पनि पुग्न सक्छन् भन्ने सोचको विकाससँगै संख्या समेत बढ्दो छ । मिहिनेत, लगाव र उच्च शिक्षाका कारण सानै उमेरमा उच्च ओहोदामा पुग्नेहरूको सूचीमा रहेका धेरै नाममध्ये नेपाल बीमा प्राधिकरणकी उपनिर्देशक पुष्पा कुँवर समेत हुन् । काठमाडौंमा नै जन्मेहुर्केकी कुँवर यतिबेला बीमा प्राधिकरणकी उपनिर्देशकको भूमिकामा छिन् ।

बुबा सेनामा भएकाले सानैदेखि अनुशासित र मिहिनेत पुष्पाले उच्च शिक्षा समेत आर्मी स्कुलबाटै हासिल गरिन् । बुबाका कारण सानो उमेरमा आफू पनि आर्मी बन्ने सोच राख्ने पुष्पा द्वन्द्वका कारणले सेनामा नयाँ भर्ती नखुलेपछि उच्च शिक्षा हासिल गर्नतर्फ लागिन् र ‘इन्टरनेशलन म्यानेजमेन्ट’मा स्नातकोत्तर गरिन् । ५ ‘सेमेस्टर’ पढ्दै गर्दा आर्मीमा पुन आवेदन खुलेपनि पढाइलाई निरन्तरता दिने निर्णयमा पुष्पा पुगिन् ।

अध्ययनकाे क्रममा विभिन्न अवसरमा सहभागी हुने गरेकी पुष्पाले ‘करिअर’को सुरुवाती दिनमा कृषि विकास बैंकमा नाम निकालिन् । केही समय बैंकमा काम गरिसकेपछि बीमा क्षेत्रमा काम गर्ने सोचले नेपाल बीमा प्राधिकरणमा नाम निकालेर काम गर्न थालिन्।

‘उच्च ओहोदाको पद सम्हाल्न सक्छन् महिला’
जब उनी बैंकमा काम गर्थिन्, त्यसक्रममा सेवाग्राहीहरू पुरुष कर्मचारीलाई उच्च सम्मान गर्थे । तर, महिला कर्मचारीहरूसँग कुरा गर्दा बहिनी, दिदी, लगायत भन्थे । त्यस बखत महिलाहरूलाई होच्याएको भान हुन्थ्यो पुष्पालाई । सर्वसाधारणमा महिलाहरू पनि ठुलो ओहोदामा पुग्छन् भन्ने सोच विकास भई नसकेको हुन सक्नेरुपमा त्यो घटनालाई केलाउँछिन् पुष्पा । तर, वित्तीय क्षेत्रमा नै काम गर्नेहरूबाटै चाहिँ राम्रै व्यवहार पाएको उनले बताइन् ।

‘जब बीमा क्षेत्रमा प्रवेश गरियो, तब एकदमै साथ सहयोगका साथ अघि बढ्न पाइयो,’ उनले भनिन् । उमेरमा आफू सानो भएता पनि काम गर्ने क्रममा महिला वा सानो भएको कारण कुनैपनि समस्या नभएको भोगाई छ । हरेक महिलाहरूलाई सहज वातावरण बनाइदिने हो भने सबै महिलालाई प्रोत्साहन मिल्ने उनको भनाई छ ।

‘बैकिङ्गमाभन्दा बीमामा महिलाहरूको न्यून सहभागिता’
बैंक क्षेत्रमा पनि काम गरेको अनुभवका आधारमा उनी भन्छिन्, ‘बैकिङ्ग क्षेत्र को तुलनामा बीमा क्षेत्रमा अलि बढी चुनौती छ । तर काम गदै जाँदा सहज हुँदै जाने हो ।’ बीमा क्षेत्रमा अनुभवहरु बटुल्न सकेमा लामो समयपछि यसबाट सफलता हासिल गर्न सम्भव रहेको उनको भनई छ । ‘बीमा क्षेत्रका लागि अझै पनि राम्रो तालिमहरूको व्यवस्था गर्न सकिएको छैन, बैंकको जस्तो सिक्ने अवसरहरु छैन त्यसले गर्दा पनि बीमा क्षेत्रमा विकास अलि सुस्त छ,’ उनले भनिन् ।

पुष्पा बीमा क्षेत्रको परिवेशमा पूर्णरुपले भिजिसकेकी छिन् । बीमा क्षेत्रमा काम गरेपश्चात् उनले धेरै कुरा बुझेको बताउँछिन् । पढ्नमा रुचि राख्ने उनी फुर्सदमा विभिन्न  उपन्यासहरू पढ्ने गर्छिन् । महिलाहरू बहु क्षमताको धनी भएका कारणले पनि सबै क्षेत्र व्यवस्थित भएको उनी बताउँछिन् । ‘महिलाहरू सबै क्षेत्रमा सहभागी हुनु भनेको राज्यको लागि पनि राम्रो हो । महिलाहरू मल्टिट्यालेन्ट हुनु भनेको राष्ट्रको विकास हुनु हो,’ उनले भनिन् ।

‘बीमा क्षेत्रले दिएको पहिचान’
जीवनमा कुनै पनि व्यक्तिले केही गर्छु आफ्नो पहिचान बनाउँछु भन्ने सोच राखेको हुन्छ । त्यही अनुरूप पनि अघि बढिन्छ । तर, जीवनमा हरेकले सोचेको पूरा हुँदैन । परिस्थिति अनुसार अन्य क्षेत्रमा काम गरिन्छ । आर्मी बन्ने सपना देखेकी पुष्पा बीमा क्षेत्रको यो पदसम्म आउने सोचेको थिइनन् । उनी बीमा क्षेत्रले आफूलाई चिनाएको महसुस गर्छिन् ।

यो क्षेत्रबाट सन्तुष्टि रहेको भन्दै बैकिङ्ग समाचारसँग खुसी हुँदै भनिन्, ‘मैले यो क्षेत्रमा आएपछि नयाँ कुरा बुझ्न र सिक्न पाए ।’ यस्तै, बीमाले आफ्नो पहिचानसँगै आर्थिक दक्षता समेत बढाएको उनको भनाइ छ । पुष्पा आफ्नो दक्षता बढाउनका लागि धेरै अन्तर्राष्ट्रिय कार्यक्रमहरूमा पनि सहभागी हुँदै आइरहेकी छिन् ।

(मार्च ८ अर्थात् फागुन २४ गते रहेको अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसको अवसरमा बैंकिङ्ग समाचारले तयार पारेको साताव्यापी ‘विशेष श्रृङ्खला’मा बैंक तथा बीमा क्षेत्रका नेतृत्वदायी भूमिका र भिन्न पदमा रहेका महिलाहरुसँग गरिएको कुराकानीमा आधारित सामग्री –स.)