महिलाहरूलाई समाजमा प्रोत्साहन र हौसला प्रदान गर्ने लक्ष्यसहित सन् १९११ बाट अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मनाइँदै आइएको छ । भेदभावरहित, रूढिवादी सोच र असमानताबाट मुक्ति विविधतापूर्ण अनि समानता र समावेशिता युक्त विश्वको परिकल्पनालाई यथार्थमा बदल्न निरन्तर लैङ्गिक असमानताविरुद्ध आवाज उठाउन जति जरुरी छ । त्यतिकै जरुरी छ, हरेक क्षेत्रमा महिलाहरूले गरेको योगदान, सङ्घर्ष र सफलताको कथाहरूलाई बढवा दिन । विगतको तुलनामा विभिन्न क्षेत्रमा महिलाहरूको सहभागिता तुलनात्मकता बढेको छ ।

सहभागिता मात्र नभएर ‘निडर’ र ‘लिडर’ महिलाहरुकोरुपमा पनि समाजमा परिचित छन् । त्यस्तै, उदाहरणमध्ये एक हुन् पूनम ज्ञवाली श्रेष्ठ । काठमाडाैंमै जन्मेकी हुर्केकी ज्ञवाली बाल्यकालमा अलि सोझी र कम बोल्ने स्वभावकी थिइन् । अर्थशास्त्र र  जनप्रशासनमा स्नातकोत्तर उपाधि हासिल गरेकी उनी पढाइमा सधैँ राम्रो थिइन् । परिवारमा उनी बुवा ममी, दिदी र दुइजना भाइ छन् ।

‘बुबाको वकिल बनाउने सपना’

हरेक परिवारमा बुबा–आमाले आफ्ना सन्तानले केही राम्रो गरोस् भन्ने सोच राख्छन् । आफ्नो सन्तान कुनै उच्च पदमा पुगेर केही गरोस् भन्ने हरेक आमा बुबाको सपना हुन्छ । यस्तै, पूनमको बुबाले पनि उनलाई वकिल बनाउने सपना देखेका थिए । ‘मेरो बुवाको सोच म वकिल बनोस् भन्ने थियो । त्यो समयमा डाक्टर इन्जिनियर वकिल पेशाको फेशन जस्तो थियो,’ उनले बैंकिङ्ग समाचारसँग भनिन्, ‘तर, मेरो डाक्टर इन्जिनियर वकिल बन्छु भन्ने सोच चाहिँ थिएन ।’ बीमा प्राधिकरणमा छिर्नु अघि अपाङ्ग महासङ्घमा केही महिना काम गरेकी ज्ञवालीले थपिन् ‘सुरुवातदेखि नै मलाई कुनै सघंसस्थाहरुमा जोडिएर काम गर्न मन थियो । त्यो चाहना महासंघमा जोडिएर पुरा गरे ।’

नियामकीय निकायमा दुई दशक

पूनम अहिले नेपाल बीमा प्राधिकरणको  सह प्रवक्ता र उपनिर्देशकको रूपमा छिन् । उनले काम गरेको १८ वर्ष पूरा भैसकेको छ। एक हिसाबले बीमा क्षेत्रलाई हुर्काउन उनको पनि भूमिका छ भन्न सकिन्छ । आफ्नो अनुभव सुनाउँदै उनी भन्छिन्, ‘बीमा बजार रमाइलो छ । बीमा प्राविधिक विषय भएको र बीमा क्षेत्रमा बीमा सम्बन्धी नवीनतम कुराहरू आइरहने हुँदा नयाँ नयाँ कुराहरू सिक्ने बुझ्ने अवसरहरू प्राप्त हुने गरेको छ ।’

बीमा क्षेत्रबाट नै जीवनमा धेरै कुराहरू सहज भएको उनी बताउँछिन् । पूनमले ५५ साल तिर सहायक द्वितीय पदका लागि भएको खुला प्रतिस्पर्धामार्फत तत्कालीन समितिमा नाम निकालेकी थिएन । २०६२ सालतर्फ बीमा समितिमा सहायक प्रथम पदको लागि भनेर सूचना निस्केको कुरा थाहा पाएर त्यहाँ खुला प्रतिस्पर्धामा सहभागी हुँदै नाम निकाल्न सफल भइन् । र, २०६३ साल देखि बीमा प्राधिकरणमा सहायक प्रथम पदमा इन्ट्रि गरी हाल उप-निर्देशक पदमा कार्यरत छिन् ।

घर र कार्यालय : महिलालाई चुनौतीपूर्ण

‘कुनैपनि काम गर्दा चुनौती त अवश्य नै हुन्छ,’ उनी महिला भएर भोगेको चुनौती सम्झिँदै भन्छिन्, ‘बीमा क्षेत्रमा उच्च पदमा महिलाको संख्या न्यून नै छ । कुनैपनि क्षेत्रमा महिलाहरूको नेतृत्वमा प्रश्न उठाइन्छ तर यसलाई महिलाहरूले बुझेर चुनौतीहरूलाई समाधान गर्दै जानुपर्छ ।’ पुरुष र महिलामा भिन्नता छ भनेर आफैले सोच्न थालियो भने आफै पछाडि परिने उनको बुझाइ छ ।

बीमा एक प्राविधिक विषय पनि भएको र बीमामा नयाँ नयाँ आयामहरू पनि आउने हुँदा नयाँ नयाँ कुराहरू सिक्ने ज्ञान प्राप्त हुन्छ । पुनम आफ्नो कार्यालयमा महिलालाई पुरुष सरह नै व्यवहार हुने, अवसरहरू प्राप्त हुने हुँदा नियामक भएर त्यस्तो चुनौतीहरू भोग्न नपरेको  महसुस गर्छिन् । तर, समाजमा पक्कै पनि महिलाहरूलाई घर र कार्यालय एकै पटक हेर्न चाहिँ चुनौतीपूर्ण नै हुने हुँदा जीवन साथीको सहयोगबिना सहज नहुने उनको धारणा छ ।

‘मेरो चाहिँ सासू–ससुरा पनि नभएको र मेरो ममी पनि भाइहरूसँग विदेशमै बस्ने हुँदा मलाई चाहिँ मेरो श्रीमानको पूरा सहयोग प्राप्त भएको थियो,’ उनले भनिन् । कार्यालय समयभन्दा बाहेकको समय उनी परिवारलाई दिन्छिन् । उनी मोटिभेस्नल भिडियोहरू हर्न, पुराना -पुराना सङ्गीत सुन्न मन पराउने स्वभावकी छिन् ।

‘सफलताको पहिलो खुड्किला आत्मविश्वास’

सफलताको पहिलो खुड्किला आत्मविश्वास रहेको पूनमको विचार छ । कुनैपनि महिलाले काम गर्न सुरुवातमा आत्मविश्वास हुनु आवश्यक छ । यसमा उनी भन्छिन्, ‘कुनै पनि महिलाहरू सफल हुनु अगाडि नै समस्या देखेर डराउँछन् । चुनौतीहरू सामना गर्न डराउँछन् सबैभन्दा पहिलो कुरा आफूमा आत्मविश्वास हुनु पर्‍यो ।’ उनी आफ्नो अनुभव अनुसार सबै जनाले गलत काम गर्न र गलत काममा अरूको साथ समेत दिनु नहुने बताउँछिन् । जब आफू अरूको प्रभावमा परिन्छ तब आफूमा आत्मविश्वास पनि नहुने र त्यसले मनमा डर पैदा गर्ने उनले बताइन्। सबै महिलाले आफू हार नमानी काम गर्न आवश्यक रहेको उनको भनाइ छ।

(मार्च ८ अर्थात् फागुन २४ गते रहेको अन्तर्राष्ट्रिय नारी दिवसको अवसरमा बैंकिङ्ग समाचारले तयार पारेको साताव्यापी ‘विशेष श्रृङ्खला’मा बैंक तथा बीमा क्षेत्रका नेतृत्वदायी भूमिका र भिन्न पदमा रहेका महिलाहरुसँग गरिएको कुराकानीमा आधारित सामग्री- स.)