छैटौँ एसियाली जनसंख्या सम्मेलन एसियाली मुलुकहरूमा देखिएका जनसंख्या सम्बन्धी विविध मुद्दाहरूको समाधान खोज्ने साझा थलोको रूपमा आयोजना हुँदै आएको छ। यस पटक काठमाडौंमा हुने यो सम्मेलनले नेपाललाई यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सुधारका लागि नीति र कार्यान्वयन प्रक्रियामा नयाँ दृष्टिकोण थप्ने महत्त्वपूर्ण अवसर प्रदान गर्ने अपेक्षा गरिएको छ।

मुख्य विषयवस्तुहरू: यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्यका पाँच प्रमुख पक्ष

1. युवाका लागि यौन र प्रजनन स्वास्थ्य शिक्षा र सेवाको पहुँच
   युवाहरूले यौन र प्रजनन स्वास्थ्यको बारेमा खुलस्त शिक्षा पाउनुपर्नेमा सम्मेलनले विशेष जोड दिएको छ। यसका अभावले किशोरावस्थामा गर्भधारण, यौनजन्य रोग, र मानसिक स्वास्थ्य समस्या बढ्न सक्ने जोखिमलाई दृष्टिगत गर्दै यौन शिक्षालाई प्राथमिकतामा राख्न सिफारिस गरिएको छ।
2. लैंगिक समानता र महिला स्वास्थ्य अधिकार
   महिलाको यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य अधिकार सुनिश्चित गर्न कानुनी व्यवस्था, सुरक्षित गर्भपतन सेवा, र महिला सशक्तीकरणको खाँचो औँल्याइएको छ। यसले विशेषगरी ग्रामीण महिलाहरूलाई स्वास्थ्य सेवा पाउन सघाउ पुर्‍याउने विश्वास छ।
3. किशोर स्वास्थ्य र मानसिक स्वास्थ्य
   किशोरावस्थामा हुने यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य चुनौती र मानसिक स्वास्थ्यबीचको सम्बन्धलाई केन्द्रमा राखेर यस विषयमा राष्ट्रिय नीतिहरूमा सुधारको आवश्यकता रहेको सम्मेलनले देखाएको छ।
4. माइग्रेन्ट श्रमिकहरूको स्वास्थ्य सुरक्षामा ध्यान
   विदेशमा रोजगारका लागि जाने श्रमिकहरूको यौन स्वास्थ्य जोखिम न्यूनीकरणका लागि परामर्श सेवा, स्वास्थ्य परीक्षण, र शिक्षा कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सम्मेलनले सिफारिस गरेको छ।
5. महामारीको समयमा यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सेवा
   COVID-19 जस्ता महामारीले यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सेवामा पर्ने बाधा र त्यसको व्यवस्थापनलाई प्राथमिकतामा राख्न आवश्यक रहेको निष्कर्ष सम्मेलनबाट प्राप्त भएको छ।

नेपालका लागि विशेष अवसरहरू

1. नीति निर्माणमा सुधार
   सम्मेलनका सिफारिसले महिला सशक्तीकरण, किशोरहरूको लागि यौन स्वास्थ्य शिक्षा, र प्रवासी श्रमिकहरूको स्वास्थ्य सेवा पहुँचमा सुधार गर्न नेपालको नीति निर्माण प्रक्रियालाई सुदृढ गर्नेछ।
2. ग्रामीण स्वास्थ्य सेवाको विस्तार
   ग्रामीण क्षेत्रमा यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सेवाको पहुँच विस्तार गर्न नेपालले जनशक्ति अभिवृद्धि, स्रोत साधनको विकास, र स्वास्थ्य केन्द्रहरूको सुधार गर्न ध्यान दिन सक्नेछ।
3. सुरक्षित गर्भपतन र मातृ स्वास्थ्य सुधार
   सुरक्षित गर्भपतन सेवाको अभावले मातृ स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पुर्‍याइरहेको अवस्थामा यो सम्मेलनले नेपाललाई कानुनी व्यवस्था र सेवा विस्तारको दिशामा ठोस कदम चाल्न प्रेरित गर्नेछ।
4. प्रवासी श्रमिकहरूको स्वास्थ्य सुरक्षा
   विदेशमा श्रमिकहरूको यौन स्वास्थ्य सुरक्षित बनाउन परामर्श, सुरक्षित यौन अभ्यासका तालिम, र विदेश जानुअघि स्वास्थ्य परीक्षणका कार्यक्रम सञ्चालन गर्न नेपालले ध्यान दिनुपर्नेछ।
5. किशोर-किशोरीहरूको स्वास्थ्य सुधार
   यौन शिक्षा र मानसिक स्वास्थ्य सेवाको उपलब्धताले किशोर-किशोरीहरूको भविष्यलाई सुरक्षित बनाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेल्नेछ।

नेपालका लागि आगामी सम्मेलन

आगामी मंसिर १२-१५ (नोभेम्बर 27-30 )मा काठमाडौंमा हुने छैटौं एशियाली जनसंख्या सम्मेलनमा १७ वटा थिममा विभिन्न कार्यपत्रहरु प्रष्तुत हुनेछन् । सम्मेलनमा विभिन्न देशका डेमोग्राफिक् सिफ्टिङ र त्यसको व्यवस्थापनका अनुभव आदान प्रदान हुनेछन् । सम्मेलनमा `नेपाल सत्र´ छुट्टै सञ्चालन हुनेछ  त्यसैले नेपालका लागि विशेष महत्त्वपूर्ण अवसरका रूपमा देखिन्छ, जसले नेपाललाई यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सुधार गर्न महत्त्वपूर्ण सहयोग पुर्याउन सक्छ। सम्मेलनको क्रममा भएका छलफलहरू, सिफारिसहरू, र अनुभवहरूको आधारमा नेपालले केही नयाँ नीति, कार्यक्रम, र उपायहरूलाई अवलम्बन गर्दै जनसंख्यामा आधारित समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्न सक्छ।

१. नीति निर्माणमा सुधार

यसले महिला सशक्तिकरण, किशोर-किशोरीहरूका लागि यौन स्वास्थ्य शिक्षा, र विदेशमा काम गर्ने नेपाली श्रमिकहरूको यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य  सेवामा पहुँच सुधार्न नेपाललाई प्रेरित गर्नेछ। सम्मेलनबाट प्राप्त अनुभव र अन्य देशहरूले अपनाएको दृष्टिकोणले नेपालको नीति निर्माण प्रक्रियामा सुधार ल्याउन मद्दत पुर्याउनेछ, जसले विशेषगरी ग्रामीण र दुर्गम क्षेत्रका जनताले यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सेवामा सहज पहुँच पाउन सक्छन्।

२. स्वास्थ्य सेवा पहुँचको विस्तार र सुधार

ग्रामीण क्षेत्रमा यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सेवाको पहुँच अझै पनि कमजोर रहेको छ। सम्मेलनले उठाएका मुद्दाहरूलाई ध्यानमा राख्दै नेपालले ग्रामीण स्वास्थ्य केन्द्रहरूको सुधार, जनशक्ति अभिवृद्धि, र आवश्यक स्रोत साधनहरूको उपलब्धतामा लगानी गर्न सक्दछ। यसले ग्रामीण क्षेत्रमा सेवा विस्तार गर्ने प्रयासलाई तीव्र बनाउनेछ, जसले गर्दा महिला, किशोर-किशोरी, र अन्य संवेदनशील समुदायहरूले आवश्यक स्वास्थ्य सेवा सजिलै प्राप्त गर्न सक्छन्।

३. सुरक्षित गर्भपतन सेवा र मातृ स्वास्थ्यमा सुधार

नेपालमा सुरक्षित गर्भपतन सेवामा पहुँचको अभावले मातृ स्वास्थ्यमा गम्भीर असर पारिरहेको छ। सम्मेलनले सिफारिस गरेका नीतिहरू र अन्य देशहरूको सफलताले नेपाललाई सुरक्षित गर्भपतन र मातृ स्वास्थ्य सेवामा सुधार गर्न सहयोग पुर्याउँछ। यसका लागि नेपालले सुरक्षित गर्भपतन सेवाको कानुनी अधिकारलाई प्रवर्द्धन गर्नुका साथै गाउँ-गाउँमा योग्य स्वास्थ्यकर्मी तथा आवश्यक साधनको उपलब्धतामा विशेष ध्यान दिन सक्दछ।

४. प्रवासी श्रमिकहरूको स्वास्थ्य सुरक्षामा सुधार

विदेशमा रोजगारका लागि जाने युवाहरूमा यौन स्वास्थ्य जोखिमको सम्भावना बढी हुने भएकाले, यौन तथा प्रजनन सेवामा पहुँच पुर्याउन विशेष कार्यक्रमहरू आवश्यक छन्। सम्मेलनको अनुभवबाट नेपालले प्रवासी श्रमिकहरूको लागि यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य  सेवामा पहुँच पुर्याउन परामर्श सेवा, सुरक्षित यौन व्यवहार शिक्षाका कार्यक्रमहरू सञ्चालन, र विदेश जानुअघि स्वास्थ्य परीक्षण तथा परामर्श सेवा प्रदान गर्ने व्यवस्था गर्न सक्छ।

५. किशोर-किशोरीहरूको लागि यौन तथा प्रजनन शिक्षा र मानसिक स्वास्थ्य

सम्मेलनको अनुभवलाई आधार मानेर नेपालले किशोर-किशोरीहरूका लागि यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य शिक्षा, मानसिक स्वास्थ्य, र सहुलियत सेवाको विस्तार गर्न विशेष कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्न सक्छ। यसले किशोर-किशोरीहरूलाई सुरक्षित यौन व्यवहारको ज्ञान दिलाउनेछ, जसले उनीहरूको भविष्यलाई उज्ज्वल बनाउन सहयोग पुर्याउनेछ। साथै, यसले किशोर-किशोरीहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पार्दै उनीहरूको आत्मविश्वास वृद्धि गर्नेछ।

छैटौँ एसियाली जनसंख्या सम्मेलन नेपालका लागि यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सुधार गर्न थप प्रेरणा र मार्गदर्शन प्रदान गर्ने महत्त्वपूर्ण अवसर हो। यस सम्मेलनमा भएका छलफल र सिफारिसहरूलाई नेपालले आफ्नो नीति र कार्यक्रमहरूमा अवलम्बन गर्दै स्वास्थ्य सेवा प्रणालीमा उल्लेखनीय सुधार ल्याउन सक्छ। सम्मेलनको सफलता नेपाललाई दिगो विकासका लक्ष्य प्राप्त गर्न नजिक पुर्‍याउने छ।