काठमाडौं – ‘कर्पोरेट गभर्नेन्स’को मर्म भुलेर बीमा कम्पनीहरूले लाभांश घोषणामा ढिलासुस्ती गर्दा लगानीकर्ताको लगानी प्रतिफल नै जोखिममा पर्न थालेको छ । आफूलाई ‘कर्पोरेट हाउस’कारुपमा दाबी गर्ने बीमा कम्पनीहरूको बानी ब्यहोरा र व्यवस्था भने ‘कर्पोरेट’ शैलीको छैन । यही कारण, अधिकांश कम्पनीहरूले नीतिगत व्यवस्था नै कुल्चिएर लाभांश घोषणामा ढिलासुस्ती गरेका हुन् ।

‘बीमा ऐन, २०४९’ र ‘कम्पनी ऐन, २०६३’ ले तोकेको समयसीमा बाट दुई महिना पर जाँदासम्म पनि बीमा कम्पनीहरूले लाभांश घोषणा गर्न सकेका छैनन् । ऐनअनुसार, आर्थिक वर्ष समाप्त भएको निश्चित अवधि सामान्यतया ६ महिनाभित्र वार्षिक साधारण सभा सम्पन्न गरी लाभांश घोषणा गर्नुपर्ने प्रावधान छ । आर्थिक वर्ष २०८०/८१ का लागि हालसम्म १२ वटा बीमा कम्पनीले मात्रै लाभांश घोषणा गरेका छन् । जसमध्ये, ६ वटा जीवन बीमा कम्पनी र ६ वटा निर्जीवन बीमा कम्पनी छन् ।

कम्पनीहरूले समयमा विवरण बुझाउने दायित्व पूरा गरेका छैनन् । यो ढिलाइले नियामकीय अनुशासनमाथि पनि प्रश्न उठाएको छ । समयसीमा उल्लंघन गर्नु भनेको लगानीकर्ताको हित र बीमा क्षेत्रको विश्वसनीयतामाथि खेलबाड गर्नु समेत हो ।

प्राधिकरणको नियामकीय भूमिकामा उठ्यो प्रश्न

आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को हिसाबले २०८१ असार मसान्तसम्म लाभांश घोषणा गरिसक्नुपर्ने थियो । तर, चैत सुरुवातसँगै २०८१ सम्म पनि यी कम्पनीहरूले आवश्यक प्रक्रिया पूरा गरेका छैनन् । यसले नेपाल बीमा प्राधिकरणको नियामकीय भूमिकामा गम्भीर प्रश्न उठाएको छ । नेपाल बीमा प्राधिकरणले यस्तो ढिलाइ गर्ने कम्पनीहरूमाथि कारबाही गर्न सक्ने सम्भावना रहे पनि हालसम्म कुनै कारबाही भएको छैन ।

प्राधिकरणका कार्यकारी निर्देशक सुशीलदेव सुवेदीले बीमा कम्पनीहरूले ढिलाइ गर्नुको कारण बीमाकिंय मूल्यांकनको व्यवस्थाले गर्दा ढिलाइ भइरहेको जानकारी दिएका छन् । उनी भन्छन्,‘ यो भन्दा अघिल्लो वर्षको तुलनामा यस वर्ष छिट्टै र धेरै बीमा कम्पनीहरूले गरिसकेका छन् । अब अर्को वर्ष सबैको समयमा आउने योजना बनाइएको छ ।’ कुनै पनि कम्पनीले ढिलाइ गर्नुमा कस्तो नियत छ वा कुनै पनि परिस्थितिको कारणले गर्दा भएको मूल्यांकन गरेर मात्र कारबाही गर्ने व्यवस्था रहेको सुवेदीले बताए ।

यी हुन् लाभांश घोषणा गरेका कम्पनीहरु

शिखर इन्स्योरेन्स : कम्पनीले आर्थिक वर्षको वितरणयोग्य मुनाफाबाट हाल कायम चुक्तापुँजीको कुल साढे १० प्रतिशतले हुन आउने २७ करोड ९४ लाख ६८ हजार १३७ रुपैयाँबराबरको लाभांश वितरण गरेको छ । जसमा १० प्रतिशत बोनस शेयर र कर प्रयोजनार्थ ०.५२६३ प्रतिशत नगद लाभांश रहेको छ । कम्पनीले आफ्नो २० औँ वार्षिक साधारणसभा फागुन १३ गते गरिसकेको छ ।

सिटिजन लाइफ इन्स्योरेन्स: कम्पनीले आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को वितरणयोग्य मुनाफाबाट हाल कायम चुक्ता पुँजीको कुल २८.४ प्रतिशत लाभांश वितरण गर्ने निर्णय गरेको छ । जसमा २६.९८ प्रतिशत बोनस शेयर र कर प्रयोजनार्थ १.४२ प्रतिशत नगद लाभांश छ ।

आइएमई लाइफ इन्स्योरेन्स : आइएमई लाइफ इन्स्योरेन्स कम्पनीले शेयरधनीहरुका लागि आकर्षक प्रतिफल दिएको छ । कम्पनीले हाल कायम चुक्तापुँजीको २१.०५ प्रतिशत नगद लाभांश करसहित वितरण गर्ने निर्णय गरेको छ । कम्पनीले वार्षिक साधारण सभा पनि सम्पन्न गरिसकेको छ ।

नेपाल लाइफ इन्स्योरेन्स: कम्पनीले गत वर्षको नाफाबाट आफ्ना शेयरधनीलाई कुल २१.०५ प्रतिशत लाभांश वितरण गरेको छ। जसमा, कम्पनीले १० प्रतिशत बोनस शेयर वितरण गरेको छ भने ११.५ प्रतिशत नगद लाभांश वितरण गरेको छ । कम्पनीले २५ औँ वार्षिक साधारणसभा माघ २८ गते सम्पन्न गरिसकेको छ ।

हिमालयन एभरेष्ट इन्स्योरेन्स: हिमालयन एभरेष्ट इन्स्योरेन्सले गत आर्थिक वर्षको मुनाफाबाट हाल कायम चुक्तापुँजीको ८.७५ प्रतिशत नगद (लाभांशमा लाग्ने करसमेत) लाभांश दिने निर्णय गरेको छ । कम्पनीले वार्षिक साधारणसभा सम्पन्न गरिसकेको छ।

आईजीआई प्रुडेन्सियल इन्स्योरेन्स: कम्पनीले हाल कायम चुक्तापुँजीको ९.७३६ प्रतिशत नगद लाभांश (करसहित) दिएको छ। कम्पनीको उक्त प्रस्तावित लाभांश बीमा प्राधिकरण र आगामी वार्षिक साधारणसभाबाट स्वीकृत भएपछि लगानीकर्तामा वितरण हुनेछ। कम्पनीले आफ्नो २७औँ वार्षिक साधारणसभा फागुन २५ गते सम्पन्न गरिसकेको छ ।

हिमालयन लाइफ इन्स्योरेन्स: कम्पनीले गत वर्षको नाफाबाट १४ प्रतिशत बोनस शेयर दिने प्रस्ताव फागुन १९ गतेको १७औं साधारण सभाबाट समेत पारित भइसकेको छ । यो कम्पनीको शेयर अहिले ४ सय ३१ रुपैयाँमा कारोबार भइरहेको छ ।

सूर्यज्योति लाइफ इन्स्योरेन्स: कम्पनीले गत वर्षको नाफाबाट आफ्ना शेयरधनीलाई कुल २० प्रतिशत लाभांश वितरण गर्ने निर्णय गरेको छ । जसमा कम्पनीले २० प्रतिशत नै नगद लाभांश वितरण गर्ने निर्णय गरेको छ ।

नेपाल इन्स्योरेन्स: कम्पनीले हाल कायम चुक्ता पूँजीको १५ प्रतिशतका दरले बोनस शेयर र सोको कर प्रयोजनार्थ ०.७९ प्रतिशत नगद लाभांश वितरण गर्ने घोषणा गरेको छ । कम्पनीले सो प्रस्ताव पारित गर्नका लागि चैत १९ गते, मंगलबार, ७६ औँ वार्षिक साधारण सभा गर्ने भएको छ ।

सिद्धार्थ प्रिमियर इन्स्योरेन्स : कम्पनीले गत आर्थिक वर्षको नाफाबाट आफ्ना शेयरधनीलाई हाल कायम चुक्तापुँजीको ३० प्रतिशत नगद लाभांश दिएको छ । कम्पनीले फागुन १५ गते ३१औँ वार्षिक साधारणसभा सम्पन्न गरिसकेको छ ।

सानिमा जीआईसी इन्स्योरेन्स कम्पनी: कम्पनीले हाल कायम चुक्तापुँजीको ७.५ प्रतिशत बोनस शेयर र ०.३९४७ प्रतिशत नगद लाभांश कर प्रयोजनार्थ दिने निर्णय गरेको हो । लाभांश र साधारणसभा प्रयोजनार्थ कम्पनीले चैत ८ गते बुक क्लोज गर्ने निर्णय गरेको छ । कम्पनीले चैत २१ गते साधारण सभा गर्दैछ ।

सानिमा रिलायन्स लाइफ इन्स्योरेन्स : कम्पनीले आर्थिक वर्ष २०८०/८१ का लागि गत आर्थिक वर्षको सञ्चित मुनाफाबाट शेयरधनीहरुलाई वितरणयोग्य लाभांशबापत चुक्ता पुँजीको कुल ९.२४८९ प्रतिशत लाभांश वितरण गर्ने निर्णय गरेको छ । जसमा १.२४८९ प्रतिशत बोनस शेयर र ८ प्रतिशत नगद लाभांश छन् ।